De IJslandse trui

Door: Yvonne van Dijk

De IJslandse trui

Sinds december 2022 verkopen wij IJslandse wol, dit doordat wij de de BreidaWol overnamen. We komen hierdoor in contact met heel veel liefhebbers, dames die breien en mooie verhalen kennen. Zo ook Liesbeth Eymundsson, ze vertelde de geschiedenis van de IJslandse trui al eens aan Josefine van Vessem.

Het is januari 2023, we kregen van Liesbeth toestemming om dit mooie verhaal te plaatsen en te delen aan onze klanten. Lees je mee?

Breien op IJsland

Breien op IJsland gebeurd al sinds de 16e eeuw. Er werd door iedereen gebreid, man, vrouw, kind  en overal binnen en buitenshuis. Men breide vooral onderkleding, sokken en dergelijke voor eigen gebruik zonder motieven. Later ging men andere technieken gebruiken en werden er strepen en/of kleuren gebruikt

Vooral bij wanten en inlegzooltjes (leppar). De motieven die bij het inbreien werden gebruikt zijn afkomstig uit weef- en borduur boeken. Door de komst van machines voor het verwerken van de wol, kreeg de wolproductie een stimulans om wol voor meer doeleinden te gaan gebruiken. De wol werd door de boeren naar de fabriek gebracht, daar werd de wol gereinigd en tot lange strengen (LOPA) verwerkt zodat de wol gesponnen zou kunnen worden op de boerderij en dan verwerkt tot kleding.  Het gebruik van breimachines was toen heel normaal.

Rond 1920 probeerde Elín  Guðjónsdóttir Snæholm direct de lopa te gebruiken op de breimachine zonder  de lopa eerst te spinnen. In die tijd ontdekte men de goede eigenschappen van de IJslandse wol, zoals waterafstotend, warm en slijtvast.  Er kwam toen veel vraag naar truien en andere bovenkleding uit lopa. Op de Faeröer was er al een productie van truien voor de export opgang gekomen. De IJslanders konden dus niet achter blijven.  Men begon met het breien van truien met de hand, direct uit de lopa, meestal drie draads. De truien waren eenvoudig met soms strepen of stippen.

Truien naar Noors voorbeeld

In de 2e wereldoorlog ging men de truien breien naar Noors voorbeeld met motieven , een recht lijf met recht ingezette mouwen of  met een raglan mindering. De Amerikanen en Fransen die gelegerd waren op IJsland kochten de truien en namen ze mee naar huis na de  oorlog. Ze waren er dol op vanwege de goede eigenschappen van de IJslandse wol. Het waren warme truien geschikt voor werken buiten en bij buitensporten. IJsland werd in 1944 een zelfstandig land, men ging meer reizen, er kwamen meer invloeden van uit andere landen daardoor veranderde ook het uiterlijk van de IJslandse trui. Van invloed zijn geweest de Bohus truien. In Zuid- Zweden  werd in Bohus een arbeidsproject gestart in 1939 waar de arme bevolking truien ging breien om wat extra’s te kunnen verdienen. Deze truien hadden een ronde pas.

Auður Laxness (de vrouw van de Ijslandse Nobelprijs winnaar voor literatuur: Halldór Laxness), breide veel en gebruikte waarschijnlijk de ronde pas van de Groenlandse vrouwen kleding in de Ijslandse trui. In samenwerking met Álafoss (een wolverwerkingsbedrijf ) heeft ze veel invloed gehad op het ontstaan van de Ijslandse lopa trui. In het begin kopieerden men motieven vanuit andere landen maar er kwam steeds meer vraag naar truien met motieven uit IJsland. De IJslandse lopatrui heeft dus als kenmerk de ronde pas waarbij diverse randmotieven samen de pas bepalen. Bij de mouwen en de romp boven de boord wordt ook een enkele rand gebreid. Sommige randen zouden symbool staan voor elementen uit de natuur zoals, een wolkenband, een rij bergtoppen, lava, oneffen grond of bladeren.

IJslandse trui met de hand gebreid

Alle IJslandse truien worden met de hand gebreid zowel voor eigen gebruik als de export. De breisters gebruikten bestaande motieven of ontwierpen ze zelf, soms al breiend.  Men breide erg snel , door de breitechniek en het gebruik van lopa. Sommige breisters hadden een productie van wel 40 truien in twee maanden. De kleuren die men gebruikte waren de natuurlijke kleuren van het IJslandse schaap, wit, grijs, bruin en zwart  wat ook weer gemengd werd. Dus meerdere nuances bruin, grijs enz..

In IJsland had men drie wol verwerkingsbedrijven in de vorige eeuw : Álafoss, Gefjun en Hilda. Zij begonnen met het uitgeven van losse patronen in de jaren 70 en later ook breiboeken. Er ontstond toen ook de vraag naar breipakketten  van uit het buitenland en werd de hespulopi ( hespu=knot gemaakt van driedraads getwijnde lopi) ontwikkeld en deze wol werd ook geverfd. De IJslandse trui werd een belangrijk verkoopartikel wat ook een nadeel bleek te zijn. De goedkopere massa productie in Azië kwam opgang en de duurdere hand gebreide IJslandse truien waren nog alleen verkrijgbaar  via brochures of via de Handknitting Association of Iceland. ( in Reykjavík op de Skólavörðurstígur). Het bedrijf  Ístex is opgericht nadat het laatste wol verwerkingsbedrijf in IJsland (Álafoss) failliet ging.

Ístex

Ístex heeft veel gedaan om de IJslandse trui weer in de markt te plaatsen,  namen ontwerpers in dienst o.a.: Védís Jónsdóttir en GuðríðurÁsgeirsdóttir, zij ontwierpen vele truien, veranderde  oudere patronen aan de huidige mode, truien met meer pasvorm. Er kwamen meer kleuren, de wol kwaliteit werd gelijk, wat vroeger nogal varieerde.  Ook het materiaal gebruik veranderde, eerst werden de truien altijd gebreid uit drie draden plötulopi maar nu vaak uit twee draden of zelfs een draad. De financiële crisis in 2008 zorgde voor een nieuwe impuls in het weer zelf breien van IJslandse truien in IJsland. Het dragen van een IJslandse trui heeft de IJslander een groot gevoel van eigenwaarde gegeven  “ WIJ ZIJN IJSLANDERS”

Liesbeth Eymundsson

Nieuw bij Atorka
Kidka IJslands vest
Kidka wollen muts
Kidka wollen plaid
Alafosslopi
Alafosslopi
Lettlopi
Plotulopi

Diverse voorbeelden van brei patronen uit de Ístex breiboeken. Alle patronen hebben wij liggen, en ze zijn gratis bij een wol bestelling. 

Meer blogs